Deco trải qua sự nghiệp rực rỡ với hai chức vô địch Champions League ở hai CLB khác nhau, nhưng anh đã lặng lẽ giải nghệ năm 2013.
Khi qua đời năm 2012, Oscar Niemeyer là một trong những kiến trúc sư vĩ đại nhất lịch sử thế giới. Các thiết kế độc đáo của kiến trúc sư người Brazil - vốn đặc tả sự chán ghét của ông với những thứ ảm đạm và mang tính đồng phục - được lấy cảm hứng từ niềm tin rằng hình thức phải luôn đứng thứ hai trong lĩnh vực Mỹ học.
Nhưng sản phẩm để đời của ông lại bị đánh giá thấp. Đô thị thủ đô Brasilia được xây mới hoàn toàn từ hoang mạc và đầm lầy vào thập niên 1950 bởi quy hoạch, thiết kế của một mình Niemeyer. Hiện nay, nó thường được bình chọn là một trong những thành thị xấu nhất trên trái đất.
Anderson Luis de Souza - hay
Deco - có thể hiểu được cảm giác khi đón nhận sự bất công, đánh giá sai lệch kiểu như thế.
Những năm tháng đẹp đẽ nhất của Deco khởi nguồn từ Porto - nơi anh vô địch UEFA Cup và Champions League liên tiếp trong hai năm.
Deco chào đời ở thành phố Sao Bernardo do Campo, bang Sao Paolo vào ngày 27/8/1977. Đó là cậu bé thứ ba trong một gia đình sáu người con. Giống như mọi đứa trẻ khác ở Brazil, anh lớn lên với quả bóng làm bằng bong bóng lợn dính chặt vào chân. Nhưng khác với chúng, Deco được Thượng đế ban cho tài năng bóng đá phi thường, giúp anh được ký hợp đồng chuyên nghiệp đầu tiên với Corinthians khi mới 15 tuổi.
Năm 1997, khi đang chơi tại một giải trẻ ở Sao Paulo, một trinh sát của CLB Benfica (Bồ Đào Nha) đã phát hiện ra tiềm năng của Deco. "Tôi nhìn thấy những gì mọi người thấy", tiền vệ và HLV huyền thoại Toni (tức Antonio Jose da Conceicao Oliveira) thừa nhận khi chứng kiến một cầu thủ nhỏ con nhưng kiểm soát bóng tuyệt luân và có sự cân bằng siêu đẳng.
Toni chỉ cần xem Deco chơi bóng một lần. Thế là, khi tròn 19 tuổi, Deco được đưa đến mảnh đất chôn nhau cắt rốn của ông nội.
Nhưng CLB mới có ý tưởng khác. Khi Deco vừa đặt chân xuống phi trường, vừa kịp nhìn thấy băng-rôn đón chào và nhận bó hoa mến khách, thì lập tức bị tống vào ô tô, trực chỉ Alverca - nơi anh được cho mượn cả một mùa.
Khi đó, Graeme Souness vừa nhận chức ở Benfica và HLV người Scotland không mạo hiểm dùng Deco, mà thay vào đó là những tân binh chất lượng như Mark Pembridge và Steve Harkness. Những kẻ chân ướt chân ráo thường coi trọng sự an toàn cho cái ghế của họ.
Đó là thất bại ngay từ trứng nước của một cầu thủ trẻ và Deco buộc phải nỗ lực để vượt qua. Nhưng lạ nước lạ cái, ở CLB phía Tây Nam, Deco trình diễn kém cỏi. Vì vậy, khi CLB Salgueiros mua đứt anh mùa sau, người hâm mộ Benfica thờ ơ như không.
Deco bị quăng quật như một "món hàng" thời mới sang châu Âu
Đội bóng mới của Deco từng tiến đến rất gần một danh hiệu châu Âu, đó là khi chạm trán CLB Cannes của Zinedine Zidane tại UEFA Cup 1992. Và giờ, họ sở hữu một ngôi sao tiềm năng trong hàng ngũ, ngay cả khi sự xuất hiện anh bị hạn chế bởi chấn thương.
Thi đấu ít, nhưng tài năng của Deco là không thể phủ nhận. Và đó là lý do anh được Porto chiêu mộ năm 1999, mùa giải anh được hưởng chức vô địch Primeira Liga đầu tiên nhờ thành tích ghi bàn kinh hoàng của Mario Jardel với 36 bàn. Nhưng đó cũng là danh hiệu duy nhất của Porto trong ba mùa giải có sự phục vụ của người hùng trong tương lai.
Vào lúc HLV trẻ đầy tham vọng của Uniao de Leiria, Jose Mourinho đến Porto mùa Đông năm 2002, Deco đang cân nhắc rời CLB. Đó là giai đoạn giữa mùa, và Porto chỉ đang đứng thứ năm. Trong buổi ra mắt, Mourinho thu hút mọi cặp mắt của các phóng viên khi tuyên bố mùa sau đội bóng của ông sẽ trở thành nhà vô địch.
Bằng sơ đồ kim cương 4-4-2 cứng rắn, Mourinho cùng đội bóng cán đích thứ Ba chung cuộc và giành suất dự UEFA Cup mùa sau. Ông đã sử dụng phương pháp đào tạo khoa học và sự tập trung "sợi tóc chẻ tư" để chi tiết hóa đội hình. Deco nhảy múa tuyệt đẹp ở đỉnh của viên kim cương đó. "Trước khi ông ấy đến, tôi rất buồn vì đã trải qua ba năm mà không giành được danh hiệu nào. Tinh thần của Mourinho đã truyền cảm hứng trong cách sống và làm việc. Chúng tôi bắt đầu chiến thắng các trận đấu ngay và luôn", Deco kể lại.
Mùa tiếp theo là một trong những mùa giải vĩ đại nhất trong lịch sử của Porto. Họ đoạt cú đúp quốc nội ngay trong mùa giải đầy đủ đầu tiên của Mourinho. Tuy nhiên, cặp mắt của chiến lược gia Bồ Đào Nha chỉ hau háu nhìn ra châu Âu.
Con đường dẫn Celtic đến với trận chung kết đã làm những người Scotland tự hào đến tận ngày nay, nhưng hành trình của Porto còn ngoạn mục hơn khi đã loại bỏ Lazio của Roberto Mancini ở bán kết. Để rồi họ cùng có một trận chung kết đầy cung bậc cảm xúc.
Trong một màn trình diễn đầy rẫy sự vô kỷ luật và xấu chơi, có hai cầu thủ toả sáng rực rỡ. Một người là Henrik Larsson, ngôi sao người Thụy Điển lập cú đúp buộc trận đấu phải đá thêm hiệp phụ. Và người kia là Deco. Được giao vai trò cầm trịch của hàng công Porto, Deco hai lần kiến tạo để Derlei và Dmitri Alenichev ghi bàn. Và cuối cùng, Cup UEFA đã có chủ nhân khi Derlei ghi bàn ấn định tỷ số chung cuộc 3-2 ở phút 115 của hiệp phụ thứ hai. Deco và Porto hoàn tất cú ăn ba rực rỡ.
Deco đi bóng trước sự truy cản của cầu thủ Celtic ở chung kết UEFA Cup.
Ngay lập tức, Deco lọt vào tầm mắt của Barça và Bayern Munich. Nhưng ý muốn gia nhập Camp Nou của anh bị Chủ tịch Jorge Nuno Pinto da Costa cản trở. Khi Porto bắt tay vào mùa giải bảo vệ danh hiệu, Deco giống như người tàng hình trên sân, một cách đầy hờn dỗi. Tuy nhiên, những thử thách đã kéo anh trở lại - nhất là ở đấu trường Champions League.
Sau một trận hòa ở vòng bảng, Mourinho đã quay sang các cầu thủ với sự kiêu ngạo điển hình và nói: "Chúng ta sẽ đi đến trận chung kết".
Các học trò của ông ít tự tin hơn, bởi sau khi giành vé đi tiếp từ một bảng gồm Partizan Belgrade, Marseille và Real Madrid, họ phải đối mặt với Sir Alex Ferguson và Man Utd ở vòng 1/8.
"Làm thế nào mà hắn đã ghi bàn?", Benni McCarthy tự hỏi như thế khi chứng kiến Quinton Fortune lập công đưa Man Utd vượt lên, trước khi bản thân anh ghi liền hai bàn, mang lại cho đội chủ nhà Porto chiến thắng 2-1. Sự quấy rối của Deco khiến Roy Keane phát điên suốt trận, đến mức đạp cả thủ môn Vitor Baia ba phút trước khi hết giờ cho hả giận. Man Utd mất thủ quân ở trận lượt về, nhưng mọi người vẫn tin tưởng họ sẽ thắng ở Old Trafford.
Cả Eric Djemba-Djemba và Nicky Butt đều được triển khai trong thế trận mà Sir Alex tìm cách làm nản lòng những nghệ nhân tao nhã xứ Porto. "Quỷ Đỏ" điên cuồng tấn công, "Rồng Xanh" kiên cường chống trả nhờ sự lùi sâu của Maniche và Costinha. Nhưng khi đồng hồ điểm phút 90, số phận của Man Utd được định đoạt. Tim Howard cản phá không tốt cú đá phạt của McCarthy, tạo cơ hội cho Costinha lao đến ghi bàn gỡ hòa 1-1, cũng là bàn ấn định chiến thắng 3-2 cho Porto. Màn ăn mừng sau đó được khắc sâu vào văn hóa dân gian Champions League, với hình ảnh Mourinho tung cú nước rút từ băng ghế chỉ đạo để trượt cỏ trên sân Old Trafford.
Tuy nhiên, khi đại lễ mừng công kết thúc, Porto nhìn thấy một trận đấu khó khăn chống lại Lyon do HLV Paul Le Guent dẫn dắt ở tứ kết. Một lần nữa, Deco lại đặt dấu ấn khi ghi bàn mở tỷ số từ khoảng cách gần 6 mét trước khi tung ra đường chuyền đóng nhãn hiệu cá nhân để Carvalho lắc đầu ghi bàn thắng thứ hai. Deco thêm hai lần kiến tạo thành bàn trong trận lượt về, phối hợp cùng Maniche tạo lớp phòng ngự trên cao để giúp Porto đoạt vé đi tiếp.
Họ sẽ gặp đại gia hết thời Deportivo đang ở giai đoạn cuối của một kỷ nguyên huy hoàng tại vòng tiếp theo. Nhưng Albert Luque và Diego Tristan của Deportivo vẫn còn quá đủ để có thể làm hỏng giấc mơ châu Âu của Porto.
Trận lượt đi là một trải nghiệm về sự u sầu, trở thành một trong những trận đấu tồi tệ nhất lịch sử Champions League, vốn chỉ đáng nhớ bởi tấm thẻ đỏ của Jorge Andrade. Trận lượt về cũng thế, chỉ dành cho một ngôi sao dẫn đường: Deco! Một bàn thắng duy nhất của trận đấu đến từ chấm phạt đền và Derlei đã thực hiện thành công. Nhưng người tạo ra tình huống phạt đền đó là Deco. Porto của Mourinho đã vượt qua vòng bán kết ngột ngạt một cách xấu xí, thực dụng nhưng hiệu quả cao.
Đối thủ trong trận chung kết là Monaco, đội đã viết thiên cổ tích của riêng họ đến Gelsenkirchen, với hai đấu sĩ chủ lực là Jerome Rothen và Dado Prso - tóc - đuôi - ngựa. Họ sẽ khiến Mourinho phải nhăn mặt liên tục khi cản trở Deco thể hiện màn trình diễn tốt nhất cho trận đấu lớn nhất trong sự nghiệp.
Thế nhưng, làm sao có thể dùng tay bịt được mặt trời? Carlos Alberto mở tỷ số bằng một cú vô lê vào phút thứ 39, trước khi Deco ghi bàn thứ hai ở phút 71 và Alenichev đóng chiếc đinh cuối cùng ở phút 75. Nhưng chỉ cần sau bàn thắng của Deco, người hâm mộ Porto đã biết rằng chiếc Cúp là của họ.
Diễn biến chính trận chung kết Porto 3-0 Monaco
HLV Jose Mourinho đã làm nên lịch sử, nhưng khi tháo chiếc mề đay chiến thắng ra khỏi cổ, ông biết rằng chiến công này phần lớn thuộc về công lao của "trequartista" Deco, một số 10 tài năng đã phát triển mạnh mẽ triết lý của ông: công sắc bén, thủ vững vàng.
Giải thưởng "Tiền vệ hay nhất năm" của UEFA là sự công nhận trân trọng dành cho Deco, người đã vui tươi hơn khi thấy sự ở lại Porto bất đắc dĩ lại đem đến nhiều phần thưởng. Nhưng vào lúc này, tâm trí của anh đang dành cho giải đấu danh giá cấp ĐTQG ở châu Âu.
"Nếu bạn là người Trung Quốc, hãy đá cho đội tuyển Trung Quốc". Luis Figo đã nói như thế về việc đưa Deco vào đội tuyển Bồ Đào Nha để phục vụ vòng chung kết Euro 2004. Ngôi sao của Porto được trao quốc tịch Bồ Đào Nha sau sáu năm ở đây và đã yêu cuộc sống ở Iberia sau một "khởi đầu nan".
HLV Luiz Felipe Scolari trước đây thừa nhận rằng, việc không gọi Deco vào đội tuyển Brazil thời ông là một trong những điều hối tiếc lớn nhất. Vì vậy, khi được bổ nhiệm làm HLV Bồ Đào Nha tại kỳ Euro 2004 tổ chức trên sân nhà, Scolari không lãng phí cơ hội thứ hai.
Deco trong màu áo đội tuyển Bồ Đào Nha thi đấu ở Euro 2004
Bất chấp nhiều tháng tranh luận và phản biện trên báo chí Bồ Đào Nha, cuối cùng, Deco được đưa vào đội hình giao hữu vào ngày 29/3/2003. Trận ra mắt của anh, thú vị thay, chính là màn đọ sức giữa Bồ Đào Nha và Brazil. Deco ghi bàn từ một cú đá phạt hàng rào, đem lại chiến thắng đầu tiên cho "Brazil châu Âu" trước "Brazil xịn" sau gần bốn thập kỷ.
Nhưng đấy chỉ là một bình minh giả tạo. Bồ Đào Nha chơi thật tệ dưới thời Scolari bởi trong bảy trận giao hữu sau đó - tính đến trước trận khai mạc Euro tổ chức tại Lisbon vào tháng 6/2004, họ không giành một chiến thắng nào. Deco còn phải ngồi dự bị trong trận khai mạc gặp Hy Lạp. Đơn giản vì Scolari ưa thích thiên tài già nua Rui Costa trong đội hình tấn công. Sau thất bại trong trận mở màn, Deco được đưa vào đội hình xuất phát của mọi trận đấu và trở thành cầu thủ ấn tượng nhất của giải đấu khi đưa Bồ Đào Nha đâm sầm vào bức tường Hy Lạp của Otto Rehaggel trong trận chung kết.
Thất bại đau lòng của Deco tại Euro 2004 chỉ được xoa dịu 24 giờ sau bởi HLV Frank Rijkaard và Barça. Bỏ qua mớ tiền mặt được Chelsea tới tấp chìa ra, anh gia nhập đội hình có những kẻ thù cũ như Henrik Larsson và Ludovic Giuly ở Camp Nou để đánh bóng nhiệm kỳ Chủ tịch của Joan Laporta.
Đội bóng xứ Catalonia đã chiêu mộ Ronaldinho một năm trước, nhưng không thu hoạch được gì ở La Liga và Champions League. Đấy là điều không thể chấp nhận được với vị chủ tịch mới đầy tham vọng vốn xuất thân từ nghề luật sư, Joan Laporta.
Deco được dịch vào trung tâm hàng tiền vệ cùng với Xavi và Andres Iniesta. Xu hướng hướng nội tự nhiên của anh phù hợp với các ngôi sao của lò La Masia. Anh thi đấu như một cựu binh La Masia, kết hợp sự khiêm tốn với những khoảnh khắc tỏa sáng ngoạn mục.
Quan hệ đối tác của Deco với Ronaldinho đã trở thành vũ khí nguy hiểm nhất của Camp Nou, thậm chí, HLV Scolari còn thừa nhận rằng khi được kết hợp cùng nhau, bộ đôi này có thể tạo nên mưa rơi giữa sa mạc.
Thật vậy, ở giải thưởng Quả Bóng Vàng năm đó, trong khi Ronaldinho an vị với Quả Bóng Đồng, thì Deco chỉ chịu nhận Quả Bóng Bạc bởi kém Quả Bóng Vàng Andriy Shevchenko vì những bàn thắng. Nếu không, anh đã nhận được danh hiệu cá nhân cao quý nhất trong bóng đá.
Sự xuất hiện của Deco (trái) giúp Ronaldinho thăng hoa và mở ra thời kỳ thăng hoa cho Barça
Sau sáu năm chờ đợi và vô số bi kịch, cuối cùng, Barça đã giành được danh hiệu La Liga vào tháng Năm. Nhưng trong năm tiếp theo, Deco và các đồng đội còn xua đuổi được bóng ma ghê gớm nhất của họ, khi đánh bại Arsenal để thắng Champions League đầu tiên kể từ năm 1992.
Một lần nữa, Deco xuất sắc, đóng vai trò như cánh tay phải của Ronaldinho, để truyền cảm hứng cho những chiến thắng trước Chelsea, Benfica và Milan. Sự chuyển đổi hoàn hảo của anh thành tiền vệ trung tâm đã mang đến những danh hiệu cao quý hơn. Deco được bầu chọn là "Cầu thủ hay nhất trận đấu" trong trận chung kết Champions League trước khi giành giải thưởng "Tiền vệ hay nhất năm" của UEFA.
Thành công của Barça khi có sự phục vụ của Deco đã khiến những ánh mắt ở Bernabeu rực cháy sự ghen tị. Chủ tịch Ramon Calderon xắn tay hành động: chiêu mộ Fabio Cannavaro và Emerson từ Juventus; rải thảm đỏ rước Ruud van Nistelrooy từ Man Utd. Real nhờ thế bám sát Barça suốt mùa giải đó, giành La Liga nhờ thành tích đối đầu vượt trội. Đối với HLV Rijkaard, đó là khởi đầu của sự kết thúc.
Mùa 2007-2008 trở thành một thảm họa cho cả CLB và HLV khi Barça xếp thứ ba, sau Villarreal. Điều tồi tệ hơn, số phận đã quyết định rằng Barça sẽ đối đầu với Real tại Bernabeu khi đại kình địch đã chính thức vô địch. Có nghĩa là những người Catalonia sẽ phải sắp hàng rào danh dự đón chào những nhà vô địch.
Tuy nhiên, Deco không phải dự màn tiệc nhục nhã đó. Cùng với Samuel Eto’o, anh đã nhận một thẻ vàng trong trận đấu trước để đủ cho một án treo giò. Đó là ví dụ cho thấy phần nào tính bướng bỉnh của tiền vệ này. Trước đây, Deco cũng cho thấy xu hướng phá vỡ quy tắc tại Porto khi nhậu say xỉn trước khi tập luyện chỉ để Mourinho hủy bỏ buổi tập mà anh chán ghét đó.
Deco và Ronaldinho có thể là kiến trúc sư trưởng của sự trẻ hóa Barça, nhưng chỉ một năm sau chiến thắng ở Paris, đám trẻ của Barça đã phát triển thành trung tâm. Việc muộn giờ lặp đi lặp lại ở các buổi tập, cùng thú vui tiệc tùng quá mức của bộ đôi trên đã khiến Rijkaard khó xử. Khi một Lionel Messi trẻ tuổi bắt đầu chịu ảnh hưởng của Ronaldinho, hệ thống quản trị của CLB biết rằng họ cần phải hành động. Rijkaard bị sa thải, và hai cầu thủ giỏi nhất của Barça bị loại bỏ như những vỏ chanh đã cạn kiệt.
Các đội bóng của HLV Scolari thường hạ nhục tuyển Anh, nhưng tất cả đều được tha thứ khi ông được bổ nhiệm làm HLV Chelsea vào hè năm 2008. Một trong những động thái đầu tiên của ông là ký hợp đồng với một cầu thủ mà ông rất thích. Và bàn thắng của Deco từ khoảng cách hơn 30 mét vào lưới Portsmouth ở trận ra mắt đã khiến người hâm mộ Chelsea ngất ngây.
Nhưng Deco chỉ 50 lần thi đấu trong màu áo The Blues. Vô số chấn thương cùng sự bất hòa trong phòng thay đồ đã cắt ngắn thời gian anh ở lại thủ đô nước Anh. Scolari đã bị sa thải chỉ sau bảy tháng và cuộc chia tay này bị phàn nàn là do sức mạnh của các cầu thủ thuộc nhóm quyền lực đen. Điều này cũng được Deco thừa nhận khi nói rằng: "Cầu thủ quá mạnh như sói, còn lãnh đạo lại như cừu. Tôi không thích trải nghiệm ở Chelsea".
Dù được thuyết phục ở lại thêm một mùa dưới thời HLV Carlo Ancelotti, nhưng Deco đã rũ áo ra đi năm 2010, sau khi cùng Chelsea đoạt cú đúp quốc nội gồm Premier League và FA Cup. Những danh hiệu này càng tăng thêm vị đắng trong miệng người ra đi.
Sau 14 năm ở châu Âu, Deco ký hợp đồng với người khổng lồ Fluminense của Rio de Janeiro vào năm 2010, giúp Tricolor đoạt được chức vô địch Brasileirao đầu tiên của họ trong một phần tư thế kỷ. Một lần nữa, chấn thương ngăn lại khiến anh không thể thi đấu liên tục. Tiền vệ kỳ cựu này thi đấu nửa số trận trong bản hợp đồng ba năm.
Năm 2013, Deco chính thức giải nghệ vì bị lôi kéo vào một vụ bê bối doping do dương tính với chất kích thích furosemide trong một xét nghiệm thông thường vào mùa Xuân năm đó. Kết luận này sau đó được đảo ngược nhưng sự minh oan đến quá trễ bởi Deco đã lánh xa sân cỏ từ tháng 8.
Deco là một nghệ sĩ sân cỏ tuyệt vời luôn khiến khán giả muốn được xem lại màn trình diễn lần thứ hai, bằng những tiếp reo "Bis, Bis". Anh đã giành hai Cup Bạc Champions League, một UEFA Cup, 21 danh hiệu vô địch quốc nội. Những thứ có thể làm những kẻ đói khát khác no nê, nhưng đối với Deco, dường như chưa đủ.
Deco được tôn sùng ở Porto, được tôn trọng ở Barça nhưng lại bị phần còn lại của thế giới đánh giá sai tài năng. Những người nghi ngờ và chê bai thiết kế Duy Mỹ của kiến trúc sư huyền thoại Oscar Niemeyer nên chiêm ngưỡng công trình Palacio da Alvorada - Dinh Tổng thống Brazil - của ông. Còn những ai đánh giá thấp Deco, hãy nhìn vào sự nghiệp nổi bật của một trong những cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử bóng đá cận đại.
Anh chắc chắn xuất sắc hơn rất nhiều những danh thủ đang được tung hô bây giờ.
Trâm Anh (vnexpress viết theo thesefootballtimes)
( :-'
